Nederlands

Handen Af van Venezuela diende in juni van dit jaar een klacht in tegen de VRT en tegen journalist Mattias Tuyls voor verdraaiingen en het verspreiden van leugens in de reportagereeks “Qué Pasa Venezuela?” die in het VRT-journaal te zien was.

De Raad voor de Journalistiek nodigde naar aanleiding daarvan de VRT uit om tot een minnelijke regeling te komen met Handen Af van Venezuela. De VRT weigerde daar op in te gaan.

Daarop organiseerde de Raad voor de Journalistiek een hoorzitting waar de VRT en Handen Af van Venezuela hun standpunten konden verdedigen. Deze vond plaats op 20 oktober 2015 in Brussel.

Voor de VRT waren aanwezig: hoofdredacteur Björn Soenens, de journalist Mattias Tuyls en een juriste van de VRT. Handen Af van Venezuela werd vertegenwoordigd door Erik Demeester en Patrick Hens.

Voor de Raad voor de Journalistiek waren er vier personen aanwezig.

De Raad deed op 12 november 2015 een uitspraak en concludeerde dat de klacht ongegrond was om volgende redenen: “De reportagereeks geeft in grote lijnen een realistisch beeld van de toestand in Venezuela. Voor- en tegenstanders komen vrij evenwichtig aan bod. De aanpak aan de hand van eigen ervaring en getuigenissen is journalistiek verdedigbaar”.

Zie uitspraak in detail: http://www.rvdj.be/node/431

Het chronologisch verloop van de procedure en de aangehaalde argumenten van beide partijen in detail: https://www.scribd.com/doc/289929487/Reactie-HAV-Op-Uitspraak-RVDJ-Appendices

De reactie van Handen Af van Venezuela op de uitspraak

Vooreerst zien we dat de Raad in haar besluit het woord “regime” tot twee maal toe gebruikt als het over de Venezolaanse regering gaat. Het is voor ons echt onbegrijpelijk dat een instelling die als onafhankelijke en neutrale ombudsman optreedt in journalistiek Vlaanderen een dergelijke vooringenomenheid tentoonspreidt. Ook Björn Soenens gebruikt in een van zijn antwoorden aan de Raad het woord “regime”. We zochten het even op en vonden volgende betekenissen voor het woord “regime”:

regime:  het bestuur van een land, vaak onderdrukkend, dwingend, alles omvattend
    Het regime van Saddam Hoessein werd ten val gebracht.
    Hij is vooral bekend als criticus van het toenmalige communistische regime.

Terwijl het woord regime oorspronkelijk een synoniem voor gelijk welke regeringsvorm was, heeft de term in het moderne taalgebruik vaak een negatieve connotatie, impliceert het woord een autoritaire regering of de dictatuur. Tegenwoordig wordt het woord politiek gebruikt voor elke regering die niet democratisch verkozen werd en die haar bevolking strenge en vaak willekeurige regels en wetten oplegt die, vanwege de ondemocratische aard van de regering, niet-onderhandelbaar zijn.

De Raad vindt het ook niet nodig te vermelden dat de VRT niet in wilde gaan op een voorstel tot minnelijke regeling, wat toch wel een belangrijk gegeven in de procedure was.

Tijdens de hoorzitting beperkte de juriste van de VRT zich tot een vraag over de procedure, en vroeg ze zich af of aanklager (Patrick Hens) “voldoende persoonlijk belang heeft om de klacht in te dienen”. Dat is namelijk, raar genoeg, een vereiste opdat een klacht bij de Raad ontvankelijk zou zijn. Inhoudelijk had de juriste geen opmerkingen over onze klacht. Ze gaf zelfs toe dat we een sterk dossier hadden. Dit is toch wel een sterke uitspraak, zeker als die van de tegenpartij komt, maar in het besluit is er geen melding van. De Raad besluit wel dat er persoonlijk belang was: “Handen af van Venezuela is een internationale organisatie die campagne voert voor de verwezenlijkingen van het Venezolaanse regime. In die hoedanigheid heeft klager belang bij de klacht en is de klacht dan ook ontvankelijk”. Maar dat is niet de correcte weergave. Tijdens de hoorzitting antwoordde Patrick Hens namelijk dat het algemeen belang (het recht op correcte weergave van het nieuws) ook zijn persoonlijk belang was. Uit het besluit blijkt ook dat de Raad nog steeds niet goed begrepen heeft waar Handen Af van Venezuela voor staat. We doen veel meer dan campagne voeren voor de verwezenlijkingen van het Venezolaanse “regime”.

In het besluit staat dat de VRT toegeeft dat de reeks gemaakt is “vanuit de persoonlijke insteek van de journalist”. De VRT zegt ook “het perspectief is dat van gewone mensen, niet van statistische gemiddelden of instituties”. Hiermee zegt de VRT in feite dat cijfers, vaak bevestigd door organisaties zoals bijvoorbeeld de Verenigde Naties, niet belangrijk zijn en dat ze er geen rekening mee hoeven te houden.

Dit zou allemaal min of meer aanvaardbaar zijn als de reportage te zien geweest was in een programma waar opinies aan bod kunnen komen, en waar ook duidelijk gesteld wordt dat het om een opinie gaat. In het journaal hoort dit soort journalistiek, wat ons betreft, in ieder geval niet thuis.

De VRT gaf ook nog aan dat “de reeks bedoeld is voor een breed publiek dat niet dagelijks met Venezuela bezig is, waardoor ze niet op alle details kan ingaan. In zijn blog op deredactie.be ging de journalist op een aantal aspecten wel dieper in, inclusief op de verwezenlijkingen van het Chavisme”

Wij bekeken de blog van Mattias Tuyls en stelden vast dat de berichten ook daar zeer kort zijn, en dus zeker niet gedetailleerd. Hier en daar gaat hij ook zeer kort, in enkele zinnetjes, in op de verwezenlijkingen van het Chavisme. Een journalist die dat helemaal niet doet, beseft namelijk dat hij niet de minste geloofwaardigheid uit zal stralen.

Maar hoeveel mensen lezen die blog van Mattias Tuyls, en hoeveel mensen kijken naar het journaal? Onze klacht ging over de uitzending van de serie in het journaal. Daar werden de fouten gemaakt, en die kan men niet trachten recht te zetten door enkele positieve uitlatingen over het Chavisme op een blog die zo goed als niemand leest (in vergelijking met het aantal mensen dat naar het journaal kijkt).

Op een correcte manier geeft de Raad in haar besluit weer dat journalist Mattias Tuyls in zijn reportage niet expliciet wijst naar feiten en onderzoeken. De Raad schrijft zelfs: “Het is raadzaam om bronnen te vermelden, zeker wanneer gegevens onzeker of tegenstrijdig zijn, zoals in dit geval over het aandeelhouderschap van de kranten, de braindrain of elkaar tegensprekende opiniepeilingen. De journalist deed dit niet in de reportage, en in antwoord op de klacht verwijst de VRT onder meer naar Wikipedia, terwijl dat een bron is die toch met de nodige omzichtigheid moet worden gebruikt”.

Maar toch besluit de Raad: “Toch doet dit niet af aan het feit dat de reportagereeks in grote lijnen een realistisch beeld geeft van de toestand in Venezuela”. Wij vragen ons dus af waarop deze uitspraak gebaseerd is, want Mattias Tuyls kon nooit (betrouwbare) cijfers tonen, nog bronnen vermelden, hij kan dat nu nog steeds niet en zal dat nooit kunnen.

De Raad besluit ook het volgende: “Ook komen voor- en tegenstanders van het regime over de zes reportages heen vrij evenwichtig aan bod”. Dit wordt als een van de hoofdargumenten aangehaald om de klacht van Handen Af van Venezuela ongegrond te verklaren.

We deden zelf een klein onderzoek, bekeken opnieuw de zes reportage en kwamen tot de volgende conclusie:

Onderstaande tabel toont het aantal personen dat in elke reportage aan bod kwamen, ingedeeld in voor- en tegenstanders van de Venezolaanse regering, en de tijd dat de gesprekken met hen duurden. De indeling is gebaseerd op het feit dat mensen zich voornamelijk al dan niet rechtstreeks of onrechtstreeks positief of negatief uitlieten over de regering (of de oppositie) of over bepaalde aspecten van de toestand in Venezuela.

In werkelijkheid kwamen er dus in totaal 5 voorstanders aan het woord en 27 tegenstanders (meer dan het vijfvoudige) en duurden de gesprekken met de voorstanders 56 seconden, die met de tegenstanders 488 seconden (wat bijna negen keer meer is). Maar volgens de Raad is dit een “vrij evenwichtige verdeling”.

Bovendien doet de Raad in haar beslissing geen enkele uitspraak over de leugens van de VRT die we duidelijk konden aantonen. Tijdens de reportage werd bijvoorbeeld verteld dat de “meeste tv-stations en kranten in handen zijn van de regering”. We konden duidelijk aantonen dat dit niet klopt. De Raad vindt het echter niet nodig zich hierover uit te spreken.

We komen dus tot de volgende conclusie: De Raad voor de Journalistiek is in hetzelfde bedje ziek als de VRT. Hij is vooringenomen en partijdig (noemt de Venezolaanse regering een “regime”). Hij verzwijgt belangrijke elementen (de opmerkingen van de juriste van de VRT, de weigering van de VRT om in te gaan op een minnelijke regeling), doet geen grondig onderzoek en liegt als de pest (door te stellen dat voor- en tegenstanders in de reportages vrij evenwichtig aan bod komen).

Op dit ogenblik is er dus geen enkele publieke controle over de waarheidsgetrouwheid van de media in Vlaanderen. De instelling die deze controle mogelijk zou moeten maken (de Raad voor de Journalistiek) deugt niet. Het is dus aan de volksbewegingen en -organisaties om wantoestanden aan te blijven klagen via de sociale en alternatieve media. Handen Af van Venezuela zal dat dan ook zeker, met nog meer inzet, blijven doen.

Toch willen we duidelijk maken dat we niet tegen de VRT zijn, we zijn voor de VRT, maar voor een andere, meer publieke VRT, waar meerdere (ook progressieve) strekkingen op een eerlijke manier aan bod kunnen komen. Een VRT die ook voldoende middelen ter beschikking krijgt om fulltime kwaliteitsjournalisten en specialisten aan te trekken. Bij de VRT beseffen ze ook dat er nieuwe maatregelen nodig zijn om partijdigheid te bestrijden. Zo stelde Directeur Informatie Luc Rademakers voor dat “nog duidelijker het onderscheid gemaakt moet worden tussen feiten, analyses en opinies” en dat “de variatie van gasten in de programma’s verder moet stijgen”. Als dit plan ook effectief uitgevoerd wordt, dan zal dat al een stap in de goede richting zijn. De serie “Que pasa Venezuela?” was in ieder geval nog een zeer slecht voorbeeld.

Ook de hautaine reactie van hoofdredacteur Björn Soenens op onze klacht stemt ons niet echt hoopvol: “Dat de klager de naam “Handen af van Venezuela” draagt, is ook al vrij helder. De vereniging heeft andere belangen dan de journalistiek. Eerbare belangen, maar niet die van de journalistiek. Journalistiek moet geen activisme belijden maar tonen en uitleggen.”

“Qué pasará VRT?”

Patrick Hens

Handen Af van Venezuela

Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Websites: http://www.handsoffvenezuela.org/, http://www.handsoffvenezuela.org/nederlands/

Facebook: https://www.facebook.com/groups/handenafvanvenezuela/